Gelişen Teknolojiler ve Temizoda Endüstrisi

Haşim Solmaz*

Endüstrinin hemen her alanında üretimin gün geçtikçe daha çok kalite ve verim odaklı olması beraberinde üretim teknolojilerindeki gelişime ve temizodalara duyulan ihtiyacın artmasına neden oluyor. Bundan 5 yıl öncesinde temizoda kavramı hakkında fikir sahibi olmayan pek çok endüstrinin bugün üretimlerini temizodalarda yaptığını görüyoruz. Yine temizoda üretimlerinde yepyeni teknolojilerin endüstrinin her katmanında hızla yer bulduğunu; hızlı, verimli ve kontaminasyon kaynaklı problemleri en aza indirecek çözümlerin kabul gördüğünü görmek mümkün.

Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO) temizodalarla ilgili standartların yazım, denetim ve revizyonu konusunda Teknik Komite 209’u (TC 209) tam yetkili kılmıştır. Bu komitenin son yıllardaki çalışmalarından yola çıkarak temizoda teknolojilerinin gelecek yıllarda bizlere sunacağı yenilikler hakkında fikir edinebiliriz. Neticede ISO, yeni teknolojileri ve uygulamaları standartlaştırmak üzere kurulmuş çok uluslu bir organizasyondur. Yapılan çalışmaların pek çoğu henüz tüm endistrilerde kabul görmese de gelecek dönemde yaygın olarak kullanılacağı öngörülen teknolojileri de standart hale getirmeyi amaçlamaktadır.

TC 209, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu toplamda 44 ülkenin üye olduğu bir komitedir. Temizodalar ve ilgili kontrollü alanlarla ilgili toplamda yayınlanan 13 standardın yanı sıra yazımı devam eden 5 standart bizlere gelişen teknolojiler hakkında ipucu vermektedir. Bu süreçte komite, kendi görev tanımını da gözden geçirerek yenilemiş ve görev tanımını gelişmelere en hızlı cevap verebilecek şekilde güncellemiştir. Dilerseniz yeni tanım beraberinde hem yeni yayınlanan hem de yazımı devam eden standartlara biz göz atarak geleceğin temizoda teknolojileri hakkında fikir sahibi olalım.

TC 209 Faaliyet Alanı Revizyonu

Her bir Teknik Komite’nin olduğu gibi TC 209 için de belirlenmiş bir faaliyet alanı bulunmaktadır. Eylül 2016’da Brezilya’da gerçekleşen Yıllık Olağan Toplantısı’nda bu faaliyet alanının güncel koşullar ve gelişen teknolojiler göz ününe alınarak yeniden tanımlanmasına karar verilmiştir. Önceki dönemde kapsamda yer alan her bir standardın ana başlıkları tek tek isimlendirilirken yeni faaliet alanı tanımının; “Temizodalar ve ilgili temizalanların, tesisler, sürdürülebilirlik, ekipman, süreçler ve operasyonlar bakımından standardizasyonu” şeklinde revize edildiğini görüyoruz. Buradaki temel motivasyon, gelecek dönemde yazımı ve yayımı planlanan standartların temizodalardaki yeni teknolojileri daha kapsayıcı ve regüle edici olabilmesidir.

Yeni Teknolojilere Dönük Yeni Standartlar Geliyor

TC209 çatısı altındaki Çalışma Grupları yakın zamanda yayımlanmak üzere şu standartlar üzerinde çalışmaktadır;

ISO/DIS 14644-12 Nano Ölçekte Partikül Konsantrasyonu Bakımından Hava Temizliğinin İzlenmesi

Endüstrilerde gelişen teknolojiler nano ölçekte üretimi de beraberinde getirdi. Bu durumda, halihazırda ISO 14644-1’de tanımlanan minimum 0.1 mikron partikül çapı (100nanometre) dahi kaba bir değer olmaya başladı. Bu nedenle 0.1 mikron altında hava temizliği gerektiren alanlar için standardın yazımına karar verildi. Halihazırda çalışma grubu Taslak Standart Metin’in (DIS) yazımını tamamladı ve önümüzdeki günlerde ISO standardı olarak yayınlanması bekleniyor.

ISO/FDIS 14644-13 Yüzey Temizliğinin Partikül ve Kimyasal Kontaminasyon Bakımından Sınıflandırılması

TC209’un iki önemli açılımı hava temizliği dışında yüzey temizliğinin sınıflandıracak standartlara yönelmesi ve partikül konsantrasyonu dışında burada olduğu gibi kimyasal kontaminasyon gibi farklı alanlardaki kirlilik sınıflandırmalarına yönelmesi oldu. 1999 yılında yayınlanan ISO 14644-1’in “Hava Temizliğinin Sınıflandırması” şeklindeki başlığının 2015’te yayımlanan versiyonunda “Hava Temizliğinin Partikül Konsantrasyonu Bakımından Sınıflandırılması” şeklinde değiştirilmesi de bunun ilk adımı olmuştu. ISO/FDIS 14644-13 standardının da 2017 yılı içerisinde yayımlanması beklenmektedir.

ISO/DIS 14644-15 Hava Kaynaklı Kimyasal Konsantrasyon Açısından Temizoda Ekipman ve Materyallerin Uygunluğunun Değerlendirilmesi

Bu yıl içerisinde yayımlanması beklenen bu standart ilk kez temizodada kullanılan ekipmanların uygunluğu hakkında bir kriter ortaya koyacaktır.

Gelişen teknolojik ve inovatif ürünlerle birlikte robotik ekipmanlar ve insana ihtiyaç duymadan çalışan otonom sistemler temizodalardaki kirletici kaynaklarını hem çeşitlendirmiş hem de kontrolü için farklı kriter gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. ABD’de son dönemde robotik kollar için temizoda temizliği ve yine temizoda kıyafetleri konusu yaygın şekilde tartışılan bir konudur. Hareket eden her parçanın partikül de ürettiğinden yola çıkarak gelecekte temizoda koşullarında hizmet veren robotik teknolojilerin bu gibi standartlarla sınıflandırılması ve kontrol altına alınması kaçınılmazdır.

ISO/AWI 14644-16 Temizodalarda ve Kontrollü Alanlarda Enerji Verimliliği

Pek çok alanda olduğu gibi enerji verimliliği temizodalarda da en aktif konulardan biridir. Kontaminasyon limitleri, mevcut ölçüm değerleri ve odanın kullanım durumunu göz önüne alan algoritmalarla hava çevrimi, filtrasyon verimi ve aydınlatma gibi pek çok parametreyi kontrol eden “akıllı temizodalar” son yıllarda en sık karşılaşılan konuların başında gelmektedir. Yine ABD’de %100 robotik teknolojilerle üretim yapan karanlık temizodaların geçtiğimiz yıllarda üretime geçtiği bilinmektedir. Her geçen gün benzer akıllı temizodalara olan talebin artacağı öngörülmektedir.

Onaylanmış bir çalışma başlığı olan ISO/AWI 14644-16’nın gelecek yıllarda hazır hale gelmesi ve diğer tüm ISO 14644 standartları ile uyumlu bir şekilde enerji verimliliğine odaklanması beklenmektedir.

WG14: Partikül Birikim Oranı (Particle Deposition Rate)

Geçtiğimiz yıl Brezilya’da oluşturulan ve başkanlığını Hollanda delegasyonunun yaptığı 14 no.lu Çalışma Grubu (WG14), 2016 yılında başlamak üzere, yüzeyde biriken partiküllerin sınıflandırılabilmesi için bir standardın yazımına başlamıştır. Tamamen yeni teknolojilerle tespit edilebilecek olan bu kontaminasyon, havada asılı partiküllerin dışında, zamana bağlı olarak yüzeyde biriken partiküllere yönelik olacaktır. Burada temel amaç, yeni teknolojilerin yüzey partikül birikiminden en az etkilenmesi veya partikül bakımından kabul edilebilir yüzey kirliliği için standart oluşturmaktır. Bunun en iyi örneklerinden biri yeni uydularda görüntü toplama amaçlı yerleştirilen optik düzeneklerin yüzey temizlik gereksiniminin son 10 yılda 100 kat artmasıdır.
__________________________

*Bu bölümün içeriği Temizoda Teknolojileri Derneği tarafından sağlanmaktadır. Yazar Haşim Solmaz Temizoda Teknolojieri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı’dır.