Akdeniz Üniversitesi'ndeki Covid-19 aşısı çalışmalarında sona yaklaşılıyor

Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Biyoteknoloji Enstitüsü Aşı Bilim Kurulu Üyesi ve Akdeniz Üniversitesi (AÜ) Ziraat Fakültesi Enzim ve Mikrobiyal Biyoteknoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tarlan Mammedov ile 20 kişilik ekibi, koronavirüs aşı çalışmalarında sona yaklaştıklarını açıkladılar.

Bitki yapraklarından protein üreterek koronavirüsün tüm mutasyonlarına karşı etkili beş aşı adayı geliştirdiklerini aktaran Mammedov, aşının hayvanlar üzerindeki denemesinin başarıyla sonuçlandığını, insanlar üzerinde denemelere başlayacaklarını duyurdu.

Mammedov, Covid-19 hastalarında özellikle yoğun bakımda tedaviye alınanlarda akciğer, arterler, kalp, böbrekler ve bağırsaklardaki hücrelerin dış yüzeyine bağlı olarak anjiyontensin dönüştürücü enzim 2’de (ACE2)  azalmalara rastlandığını söyledi. Bu enzimin azalması nedeniyle hastalarda yüksek tansiyon, kalp krizi, akciğerin zarar görmesi, beyin felci gibi rahatsızlıkların ortaya çıktığını aktaran Mammedov, hastalarda söz konusu enzimin yeniden oluşmasını sağlayarak iyileşebileceklerini öngördüklerini dile getirdi.

Üç laboratuvar ve bir iklim odasında ‘Transient Bitki Ekspresyon Sistemi’ kullanarak yeni nesil aşı çalışmalarını gerçekleştiren Mammedov, özel yetiştirdikleri tütün bitkisi familyasına ait "Nicotiana Benthamiana" bitkisinden enzim üretmeyi başarabildiklerini söyledi. İklim odasında 22-24 derece aralığında yüzde 50-60 nem seviyesinde özel formülasyon içeren gübrelerle yetiştirilen bu bitkilerin belli büyüklüğe ulaşması sağlandı. Mammedov üretiminin zor olduğu ACE2’yi aktif şekilde bitkide ürettiklerini ve bu sayede yüksek miktarda saf protein elde ettiklerini açıkladı. Gerekli analizler sonucunda da beş aşı çeşidi ürettiklerini söyledi.

Geliştirilen aşı adaylarından üçü hayvanlar üzerinde başarıya ulaştı
Nisan ayında başlayan aşı çalışmalarında aşı adaylarının üçünün hayvan testlerinden geçtiğini aktaran Mammedov, “Hayvanlar üzerindeki test sonuçlarına göre koronavirüse karşı aşı adaylarının hayvanlarda yüksek miktarda fonksiyonel antikor ürettiğini kanıtladık. Bundan sonra insanlar üzerinde testlere geçebiliriz" dedi.

Koronavirüsün tüm mutasyonlarına karşı etkili
Mamedov, yedi aylık çalışmaların ardından üretimi zor olan ACE2’yi üretmenin büyük bir başarı olduğunu açıkladı. Mamedov bunun nedenini ise yurt dışından ancak 10 mikrogramını 500-700 dolar gibi bir maliyetle elde edebildiğimizi söyleyerek açıkladı. Artık patentine sahip olduğumuz bu yeni teknolojiyle bir kilogram bitkiden saflaştırılmış bir gram saf protein elde edebileceğiz.

İnsan vücudunda önemli bir yere sahip olan ACE2 üzerine çalıştıklarını aktaran Mammedov, “Covid-19'un özelliklerinden biri MERS virüsünün reseptörüdür. ACE2 enzimi virüs tarafından bloke olur. ACE2 enziminin bedende az miktarda olması insanlarda büyük problemlere neden olabilir. Özellikle yoğun bakımda olan hastalar, bu enzim miktarının az olması nedeniyle hastalığı ağır geçiriyor olabilir. Bu enzimi Transient Bitki Ekspresyon Sistemi'nde yüksek miktarda oluşturulmasını sağladık" diye konuştu.

Enzimin genetik mühendislik yoluyla bitkiden üretildiğini aktaran Mammedov, yüksek miktarda üretilmesinde başarılı olduklarını açıkladı. Mammedov, “500 grama kadar çıkan ACE2 enzimini, bir kilogram bitki yaprağından üretebildik. Covid-19 nedeniyle özellikle yoğun bakımda kalan hastalara uygulanabilir. Böyle bir enzimin insan vücuduna mühim miktarda dâhil edilebilmesi bu insanların hayatını kurtarabilir" dedi.

Mammedov geliştirdikleri aşılar hakkında da bilgi vererek, “İstenilen bir geni bitki yapraklarının hücrelerine aktararak, bu genlerin ürünleri olan enzimleri ürettik. Geliştirdiğimiz aşıların başka aşılardan üstünlükleri ve avantajları var. Bu aşılarda virüs ve bakteri yok. Protein temelli aşılar güvenlidir. 1500'den çok koronavirüs proteininin analizlerini yaptık ve ona göre çalışmalarımızı sürdürdük. Koronavirüsün birçok mutasyonuna karşı çok etkili olacağını düşünüyoruz" dedi.

Antikor seviyesini ölçen üç ayrı kit geliştirildi
Koronavirüs hastalarının antikor seviyelerinin belirlenmesinin çok önemli olduğunu vurgulayan Mammedov, “Eğer antikor seviyeleri yüksek olursa bu kişilerin koronavirüse yakalanma riskinin az olduğu anlamına gelir. Antikor seviyesi az olursa bu insanların yeniden koronavirüs hastalığına tutulma ihtimali, riski çok yüksektir. Onun için Covid-19'a karşı antikor seviyesinin tayin edilmesi çok önemli. Bu konuyla ilgili 3 kit geliştirdik. Bu kitler Covid-19'a karşı antikor seviyelerini belirlemek için kullanılabilir" dedi.

Mamedov, Akdeniz Üniversitesi’nde aşı ve enzim üretimi noktasında yapılan çalışmaları Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ile paylaştıklarını, artık sonra çalışmaların Sağlık Bakanlığı’nın koordinasyonunda yürütüleceğini açıkladı.

https://www.milliyet.com.tr/gundem/aude-viruse-karsi-gelistirilen-5-asi-insanlar-uzerinde-denenecek-6367381