ISO Teknik Komite 209 Yıllık Olağan Toplantısı Ardından

Haşim Solmaz*

Her yıl farklı bir ülke ve standardizasyon enstitüsünün ev sahipliğinde düzenlenen ve temizoda alanında kullanılan ISO 14644 ve ISO 14698 standartlarının yazımını üstlenen ISO’nun 209 No.lu Teknik Komitesi (TC209) bu yıl 26-27 Ekim tarihlerinde Avustralya’nın Sydney kentinde toplandı. 12 üye ve 2 gözlemci toplam 14 ülkenin katılımı ile gerçekleşen toplantılarda kuşkusuz en önemli gündem maddelerinin başında ISO 14644-3 Test Metotları standardının revize olup olmayacağı geliyordu.

Genel tartışmalara ve alınan kararlara geçmeden önce, TC209 hakkında bilmemiz gerekenlere bir göz atalım:

ISO Teknik Komite 209 Nedir?

ISO tarafından farklı uzmanlık alanlarında belirlenecek standartlar için Teknik Komiteler kurulmaktadır. Bunların ilki olan ISO/TC1 1947’de ‘Metrik Vida Dişleri’nde standartlar belirlemek amacıyla kurulmuştur. O tarihten 1993 yılına kadar 208 farklı teknik komite kurulmuştur. 1993 yılında ABD’nin Şikago kentinde toplanan “Temizodalar ve Kontrollü Alanlar” sempozyumu ile ISO çatısı altında tek bir standart oluşturmak amacıyla çalışmalara başlanmış, sekreterliğini ABD standardardizasyon kurumu ANSI’nin yürüteceği ISO TC209 “Temizodalar ve İlgili Kontrollü Alanlar” komitesi kurulmuştur.

ISO TC209’un Çalışma Alanı Nedir?

ISO TC209’un çalışma alanını yine ISO web sitesinde yayımlanan kapsamı belirler. 2016 yılında Brezilya’da gerçekleşen toplantıda daha geniş bir tabanda yeniden tanımlanan bu kapsama göre; “Temizoda ve ilgili temiz alanların temizlik sınıfları ile birlikte tesis, sürdürülebilirlik, ekipman, proses ve operasyonları standardize etmek” şeklinde belirtilmektedir.

ISO TC209 ve Türkiye

2015 yılında Almanya’nın Berlin şehrinde gerçekleşen ve Türkiye’nin katılım sağladığı toplantıdan bu güne kadar toplam 3 toplantıya Türkiye de katılım sağlayarak katkı sunmuştur. Türk Standartları Enstitüsü bünyesinde Temizoda Teknolojileri Derneği girişimleri ile oluşturulan Ayna Komite 165 Temizoda Teknolojileri (MTC165, Cleanroom Technologies), her yıl ISO TC209 toplantılarında ülkemizi TSE adına temsil etmektedir.

ISO TC209 Sydney Toplantılarının Sonuç Bildirgesi neleri kapsamaktadır?

Geçtiğimiz ay Sydney’de gerçekleşen toplantının sonuç bildirisi komitenin gelecek yıllardaki iş planına ışık tutar niteliktedir. Toplam 9 maddeden oluşan bu kararları kısaca özetlemek gerekirse;

1. ISO TC209'un daha çok reklam ve tanıtımı yapılmalı. BD delegasyonuna başkanlık eden Anne Marie Dixon bu konuda yetkilidir.

Burada temel amaç komitenin sektörde daha çok karşılık bulması ve yapılacak tanıtım faaliyetleri ile tabana daha etkili yayılmasıdır.

2. Her yeni standart ve revize edilen standart beraberinde çalışma hakkında tanıtım yazısı yazılmalı. Burada amaç standartlara daha çok dikkat çekmek ve ISO web sitesinde bilgi notu yayınlanmasını sağlamak.

Bu sayede yayımlanan standardın sektörde daha hızlı kabul görmesi amaçlanmaktadır.

3. ISO 14644-3 gelen çok sayıda yorum neticesinde yeni baştan taslak metin sürecine (DIS) geri döndürüldü. Konu komite toplantıları ile ele alınarak yorumlar değerlendirilecek.

Oylamalardan geçmesine rağmen ISO 14644-3 taslak metnini(DIS), özellikle 3 No.lu Çalışma Grubu (WG3), yoğun eleştiri ve geri bildirimlere daha net cevaplar verebilmek ve daha kapsayıcı bir standardı sektöre sunabilmek adına çalışma grubuna geri çekmeyi talep etti ve bu talep komite üyelerinin oy birliği ile kabul edildi.

4. ISO 14644-4 ile ilgili Yeni Çalışma İşi Önerisi (NWIP) yazılmasına karar verildi.

Bu durumda Kısım 4 revizyonuna da start verilmiş oldu. Muhtemelen gelecek 3-4 yıl içerisinde yeni bir Kısım 4 ile karşılaşacağız.

5. Partikül Birikme Oranı (Particle Deposition Rate) terimi ve yazımı devam eden Part 17'nin mevcut bazı standartlarla (Part 3 ve Part 9 gibi) çelişmesi konusunda çekinceler var. 

Bu konunun netlik kazanması için gerekli çalışma yapılması planlanıyor. ABD ve Japonya bu konuda benzer çalışmaları ülkelerinde yapmış komiteler olarak Hollanda önderliğinde geliştirilen bu standarda başından beri çok mesafeliler. Bu soru işaretlerinin giderilmesi için Çalışma Grubunda konunun ele alınması talep edildi ve bu talep oy birliği ile kabul edildi.

6. Temizodalarda kullanılan tek kullanımlık ürünler için standart yazılması önerisi

Almanya Delegasyonu yeni bir standart oluşturma konusunda öneri verdi. Temizodalarda kullanılan tek kullanımlık malzemelerin standardize edilmesi üzerine bir çalışma başlatmayı talep ettiler. Giriş İş Önerisi (PWI) ile süreci araştırmak, gerekliliğin tespiti için çalışma yaparak önümüzdeki dönem toplantısına bir sunum yapmak üzere görevlendirildiler. ABD ve Japonya mevcuttaki regulasyonların yeterli olduğu ve bu talebin şimdilik Avrupa ile sınırlı olduğu konusunda görüş belirttiler. Bu nedenle de çekimser oy kullandılar.

7. Temizoda (cleanroom) teriminin yalnızca ISO 14644-1’in uygulanabildiği konu ve standartlarda kullanılması

Temizoda (cleanroom) tanımının ancak ve yalnız ISO 14644-1'in uygulanabildiği yerlerde kullanılması, diğer tüm sahalar için "kontrollü alan" tanımının kullanılmasının yerinde olacağı belirtildi. İsviçre bu konuda çekimser oy kullandı.

8. Klas ve klasifikasyon terimleri yalnızca ISO 14644-1’i referans alan standartlarda başlık ve metinlerde kullanılmalıdır.

Yüzey temizliği ve kimyasal temizlik konusundaki standartlarda (Kısım 8,9 ve 10) klasifikasyon ve klas terimlerini çıkarılması, ISO 14644-1'e atıf yapmayan tüm ilgili standartlarda bu terim yerine sonradan üzerinde uzlaşılacak bir terim kullanılması (grade, level, degree vs.) konusunda uzlaşıldı. İsviçre geçmişte benzer bir öneriyle geldiği ve onaylanmadığı için çekimser kalarak tepkisini gösterdi.

9. 14611-5 in sistematik gözden geçirme prosesine girmesine karar verildi.

Yeni bir standardın yayımlanması için süreç bu standart için de başlamış oldu.

_________________________________________

*Bu bölümün içeriği Temizoda Teknolojileri Derneği tarafından sağlanmaktadır. Yazar Haşim Solmaz Temizoda Teknolojieri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı’dır.