Türkiye'nin Üç Kıtada Birden Patentlenen İlk ve Tek Biyoteknoloji Buluşu

Boğaziçi Üniversitesi Yaşam Bilimleri Araştırma Merkezi ve Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nesrin Özören’e, “oda sıcaklığında 30 gün muhafaza edilen aşı taşıyıcı protein mikrokürecik teknolojisi” buluşu için ABD ve Japonya’dan sonra Avrupa Patent Ofisi de patent verdi. 2009 yılından bu yana Boğaziçi Üniversitesi’nde sürdürülen proje kapsamında geliştirilen “ASC zerrecik/mikrokürecik aşı taşıyıcı” teknolojisi, soğuk zincir standartlarından bağımsız olarak dünyanın her yerine aşıların bozulmadan gönderilmesini olanaklı hale getiriyor.

Boğaziçi Üniversitesi’nde geliştirilen sistemin dünyada henüz mevcut olmadığının altını çizen Özören “Günümüzde aşı teknolojisinde kullanılan lipozom veya nano-parçacık odaklı farklı taşıyıcı sistemler var ancak bizim geliştirdiğimiz mikro kürecik sistemi yepyeni bir teknoloji. Bu sistem, ASC proteininin meydana getirdiği iplik yapılarının birbiri üzerinde katlanarak yumak gibi tanımlanabilecek sağlam bir yapı oluşturmasından kaynaklanıyor” diye konuştu.

Yerli ve milli aşı teknolojisindeki öncü buluş Türkiye’ye 5.‘’Triadic Patent’’i getirdi

Türkiye’nin kendi aşısını üretmenin öneminin kavradığını ve bu yönde yatırımlara başlandığını kaydeden Prof. Dr. Nesrin Özören; Türkiye’nin beşinci triadic patentine imza attıklarını, aşı teknolojisini geliştirecek adımlarda Türkiye’nin öncü olabileceğini belirtti. “Elimizdeki ASC zerrecik sistemi ile kompozit aşılar üretilebilir, Zika gibi yeni virüslere yönelik veya anti-tümör çalışmalarında tamamen yeni aşılar veya var olan aşıların geliştirilebilmesi için yeni teknolojiler denenebilir” dedi.

Yeni aşı taşıma protein mikrokürecik teknolojisinde bundan sonraki kritik adımların Faz I ve Faz II klinik çalışmaları olacağını belirten Özören, ‘Laboratuvar ortamında anti-tümör deneyini farede yaptığımız ilk denememizde olumlu sonuç aldık. Hayvan deneylerinde ASC zerreciklerinin verimli çalışan bir taşıma sistemi olduğunu kanıtladık, bundan sonra bu adımı ilerletecek yatırımlara ihtiyaç var. Bu sayede Türkiye’de yerli, yenilikçi ve özgün, başka şirketlerin/ülkelerin basma kalıp kopyası olmayan ve fikri hakkının tamamen bizde olduğu aşı üretimi mümkün olacak, bu da bizim adımıza çok sevindirici. Bilim dünyasında bir sistem yenilenmesi gerçekleştirilebilir” diye konuştu.

Yeni teknolojide aşı oda sıcaklığında muhafaza edilebiliyor

Günümüzde kullanılan yeni nesil aşılara mikroorganizmaların sadece en çok bağışıklık yanıtı veren parçaları dâhil ediliyor, bu yapıları içeren aşıların da 2-8 0C derecede ve sabit koşullarda saklanmaları gerekiyor.Dünyada ilk kez ASC zerrecikleri üzerinde başka moleküllerin (antijenlerin) taşınabileceğini ve bunların makrofaj hücreleri tarafından sindirilebileceğini bulup bu sayede aşı teknolojisi geliştirdiklerini ifade eden Prof. Dr. Özören, dışarıdan bir virüs ya da mikroorganizma hücre içine ya da vücut içine geldiğinde tetiklenen bu mekanizmanın enfeksiyon bölgesindeki mikroorganizmanın yok edilmesinde etkili olduğunu belirtti. Özören, “Buluşumuz olan ASC zerrecik taşıyıcısı; üzerine yüklenen antijenleri/uyaranları 30 gün boyunca oda sıcaklığında ya da donma/çözülme döngülerine dirençli bir şekilde koruyor. Bu teknoloji ile geliştirilecek tüm aşılar; bugün ihtiyaç duyulan sabit koşullar yerine normal ısı koşullarında dünyanın her yerine gönderilebilecek” dedi.

Buluş yabancı yatırımcıların radarında

Ankara Patent Bürosu Kurucu Ortak ve Onursal Başkanı M. Kaan Dericioğlu da Boğaziçi Üniversitesi’nde geliştirilen “Triadic Patent” klasmanına ve uluslararası yatırımcının radarına giren aşı teknolojisine ile ilgili şu değerlendirmede bulundu: “Aynı buluş için bir ülkede yapılan patent başvurusuna dayalı olarak, Avrupa patenti, Amerika Birleşik Devletleri patenti ve Japonya patenti alınması, patent sisteminde “Triadic Patent” olarak adlandırılır.Amerika, Avrupa ve Japonya’da kayıtlı aynı buluşa verilmiş patentler, ulusların teknolojik güçlerini değerlendirmek için sıklıkla kullanılan bir göstergedir. Eğer bir buluş sahibi, aynı buluş için ve birbirinden bağımsız olarak, Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisi, Avrupa Patent Ofisi ve Japonya Patent Ofisi’nden patent almayı başarmışsa, bu başarı yatırımcıların dikkatini çekebilmektedir. Triadic patent göstergeleri, Dünya Bankası ve OECD gibi kuruluşlar tarafından değerlendirilmektedir. En çok triadic patent alan ülkenin Japonya (%30) olduğu, onu sırasıyla Birleşik Devletler (%26.32), Almanya (%10.23), Kore Cumhuriyeti (%5.75) ve Birleşik Krallık’ın (%3.2) izlediği, 2013 yılına ilişkin istatistiklerde yer almıştır.* Bu yayında Çin özelikle vurgulanmış ve Çin’in 2000 yılında %0.16 (87 triadic patent) olan payını 2013 yılında %3.51’e (1897 triadic patent) yükselttiği belirtilmişti. Söz konusu yayında Türkiye’nin payı %0.08 olarak gösterilmiştir. Türkiye’den triadic patent alanlar konusunda bilgiler kısıtlıdır. Bilinen beş patentten üçü TÜBİTAK’a **(PCT/IB2009/051609, PCT/TR2006/000035, PCT/IB2006/050240), biri Prof. Dr. Ali Doğan Bozdağ’a (EP2004035 (B1), JP5329232 (B2), US8430814 (B2) ve diğeri Prof. Dr. Nesrin Özören’e (EP2841110 (A1), JP6026645 (B2), US9725491 (B2) aittir”.

*Kaynak: Bayram Ali Eşiyok, Dünya’da ve Türkiye’de Bilim ve Teknoloji, HBT Yayını No.1