Milli COVID-19 Aşısı geliştirme çalışmalarının Türkiye’de preklinik alana yaptığı geliştirici ve ivmelendirici etkiler

Bilindiği üzere ilaç geliştirme ekosisteminin önemli bir parçası da preklinik (klinik öncesi) çalışmalardır. Türkiye’de özellikle yerli firmaların son yıllarda biyobenzer ürün geliştirme çalışmalarını hızlandırması ile preklinik çalışmaların önemi, Türkiye’de OECD kriterlerine uyumlu GLP akredite laboratuvar ihtiyacı, preklinik çalışmaların yapılması ve değerlendirilmesi için deneyimli kalifiye personel gereksinimi hususları da gündeme gelmiştir. COVID-19 Milli Aşı çalışmalarında doğan ihtiyaca binaen, hızlı bir şekilde uyumluluk çalışmalarını tamamlayan İstanbul Deneysel Araştırma Geliştirme ve Eğitim Merkezi (İDEA) Türkiye’de TÜRKAK’tan OECD kriterlerine uygun GLP akreditasyonu alan ikinci merkez olmuştur. Özellikle çeşitli hayvan türü ve modellerin çalışıldığı bu laboratuvarın orijinal molekül ve biyobenzer geliştirme için gerekli çalışmaların yapılabileceği bir merkez olması beklenmektedir.

TÜSEB ve TÜBİTAK destekli yürüyen çalışmaların özellikle multidisipliner yapıda yürüdüğünü görmekteyiz. Bu çalışmalarla eğitim ve deneyimlerini yansıtabilecekleri alanları dar olan stratejik meslekler ve uzmanlıklara daha geniş bir yer açılmış ve önemi fark edilmiştir. Yine bu bağlamda özellikle farklı akademik altyapıya sahip ve deneyimli araştırmacıların bir araya gelmesi ile know-how ve deneyim paylaşımı sağlanmış, bu da mevcut çalışmaların daha hızlı ve yurtdışından know-how gereksinimi duyulmaksızın yürütülmesini sağlamıştır.

İlaç/Aşı geliştirmenin doğal ve beklenen bir sonucu olarak, hâlihazırda yürütülen tüm COVID-19 aşı çalışmalarının nihai hedefe varamayabileceğini biliyoruz. Ancak bu süreçte orijinal milli ilaç/aşı geliştirme ekosistemine ve deneyimine yaptığı ve yapacağı katma değerin oldukça önemli olduğunu da belirtmek isteriz.
Preklinik Araştırma Derneği olarak, Türkiye’de yakından takip ettiğimiz milli COVID-19 aşısı geliştirime çalışmalarındaki gelişmelerden misyonumuz adına da görevler çıkararak Türkiye’de preklinik know-how, deneyim ve altyapının güçlendirilmesi için planladığımız çalışmaları bu doğrultuda maksimum katkı verecek şekilde şekillendirmekte olduğumuzu ifade etmek isteriz.