OKULLAR VE KREŞLERDE PANDEMİ TEDBİRLERİ ve İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNE YÖNELİK ÖNERİLER

Okulların yüz yüze açılması için il, ilçe, bölge bazında, salgının kontrol altına alınmış, okulların fiziki koşullarına bakılarak gerekli pandemi ile ilgili tedbirlerin alındığının bağımsız STK’lar tarafından denetlenmiş olması gerekmektedir. Bu tedbirler maske, mesafe ve el yıkama ile basitleştirilmemiş ve içi boşaltılmamış olmalıdır.
Maalesef okullarımızın hemen hemen hiçbiri sağlıklı değildir ve çağımız gereklerini sağlamamaktadır. Hemen hemen hiçbir okulumuzda iç hava kalitesi yeterli değildir. En basitinden tüm dünyada sınıflarda CO2 oranı idealde 400 ppm düzeyinde olmalı, 800 ppm düzeylerine kadar kabul edilmekte ancak maksimum CO2 oranı 1.000 ppm ile sınırlandırılmaktadır. Bu değerler çocukların sağlıklı yaşantılarını sürdürebilmeleri ve öğrenme kabiliyetleri için çok önemlidir. Ülkemizde özel ve devlet okullarında yapılan çalışmalarda maalesef ölçümler bu değerlerin çok üzerinde çıkmıştır. Öyle ki CO2 oranı 5.000 ppm’ler olarak ölçülen sınıflar bulunmaktadır. Bu değerler kabul edilemez seviyededir.
Kış mevsiminin gelmesi ile soğuk iklim kuşaklarında camların açılamaması nedeniyle bütün eğitim kurumlarında bu problemler çok daha fazla artacaktır. Binanın ya da tesisin büyüklüğüne göre pandemi kurulu oluşturulmalıdır.
Her sınıfa %100 Taze hava veren ısı geri kazanımlı cihazlar ile her bir öğrenciye saatte 30 – 36 m³ taze hava verecek şekilde düzenlenmelidir. Taze hava pandemi döneminde pandemi ile mücadelede riski azaltırken, normal zamanlarda iç hava kalitesini artırarak öğrenciler ve eğitimcilerin daha sağlıklı ortamlarda yaşamalarına katkıda bulunacaktır. Bu düzenlemeler daha kaliteli eğitim ve öğrenme kalitesini artırırken enerji ekonomisi de sağlayacaktır. Okullar ve kreşlerde bulunan tüm hava perdeleri kapalı konumda tutulmalıdır.
Okullar ve kreşlerde bulunan bir kişiden fazla kişiye hitap eden veya ziyaretçi veya öğrenci kabul edilen odalardaki tüm resirküle hava ile çalışan cihazlar (Split klima, Fan Coil, VRV-VRF vb.) kapalı konumda tutulmalıdır.
Karışım Havalı Klima Santralleri %100 taze havalı olarak çalıştırılmalıdır. Ortamdan emiş yapılan egzoz havasının taze havaya karışması engellenmelidir. Dönüş havasının karışım hücresine olan bağlantısından önce hava sızdırmaz (gas teight shut-off) damperler tavsiye edilir.
WC aspiratörleri 7/24 kesintisiz çalıştırılmalıdır. WC’lerde negatif basınç sağlanmalıdır. WC'lerde Lavabo bataryaları, pisuar muslukları, sıvı sabunluklar el değmeden (fotoselli, dizden, ayakla kumandalı) çalışmalıdır. Kapılar el değmeden açılacak şekilde çalışmalıdır. Hava ile çalışan el kurutma sistemler kapatılmalı ve kağıt havlular kullanılmalıdır. Klozetlerde tek kullanımlık klozet örtüleri kullanılmalıdır (Mümkünse el değmeden otomatik değişen). WC kabinlerine mutlaka dezenfektan ve tuvalet kâğıdı konulmalı ve sık sık kontrol edilmelidir.
Yer sifonlarına sürekli su ilave edilmeli, süzgeçlerin kuru kalması engellenmelidir.
Bina girişlerine hijyenik paspaslar yerleştirilmeli, paspaslara ayakkabıların tabanları tamamen ıslanana kadar basılmalıdır.
Haftalık bayrak merasimleri ve törenler sembolik yapılmalı, sosyal mesafe korunarak sembolik öğrenci ile yapılmalıdır.
Öğrencilerin derslik dışı temas edecekleri yüzeyler dezenfektanla her ders saati süresince dezenfekte edilmelidir.
Okulun merdivenleri mümkün ise sadece çıkış ve sadece iniş merdivenleri olarak düzenlenmeli ve temas azaltılmalıdır.
Pandemi döneminde okula ziyaretçi kabul edilmemeli, kesinlikle katlara ve idarecilerin ofislerine ziyaretçi alınmamalıdır. Zorunlu hallerde misafir kabul odasında kabul edilmelidir. Misafir kabul odası, okul girişinde ve sürekli havalandırılan odalar olmalıdır. Misafirler için kullanılan geçiş kartları, yeni ziyaretçiye verilmeden önce dezenfekte edilmeli ya da tek kullanımlık kartlara geçilmelidir.
Teneffüslerde nöbetçi öğretmen sayıları artırılarak mümkün olduğunca fiziksel aktiviteler kısıtlanmalı ve maske takılması, hijyen şartları ile sosyal mesafenin korunması kuralları yerine getirilmelidir.
Her gün en az bir kere hijyen ve sosyal mesafe koruma eğitimi verilmelidir.
Teneffüs saatleri kademeli olmalıdır.
Ders saati azaltılarak ve/veya tam gün eğitim öğretim yapan okullarda ikili eğitim öğretim yapılarak sınıf düzeni pandemi senaryolarına uygun olarak düzenlenmelidir.
İklim koşulları müsait ise kesinlikle pencere ve kapı açık olarak ders yapılmalıdır.
İklim koşulları müsait olmadığı durumlarda kapılar açık olarak ders yapılmalı ve her teneffüste kapıya ek olarak pencereler de açılarak derslikler havalandırılmalıdır.
Dersliklerde fiziki mesafe kuralına göre yeni oturma düzeni oluşturulmalıdır.
Ders esnasında öğrenciler ve öğretmenler maskeli olmalı, öğretmenler ayrıca siperlik de takmalıdır.
Spor Salonları kapalı tutulmalıdır. Beden eğitimi dersleri teorik veya sosyal mesafe korunarak açık alanda yapılmalıdır.
Kapalı Yüzme havuzları kullanılmamalıdır. Kullanılması zorunlu (Engelli öğrencilerin rehabilite ve tedavi amaçlı havuz çalışmaları, profesyonel takım yüzücülerinin antrenmanları vb.) ise yüzme havuzları ve açık yüzme havuzları konusunda İklimlendirme Teknik Kurulu Havuz kullanım yönergesine uygun olarak işlem yapılmalıdır.
Kapalı mahallerde müzik etkinliği yapılmamalı (şarkı, türkü söylenmemeli) ve üflemeli çalgılar (flüt vb.) kullanılmamalıdır.
Yemekhanede de tüm hijyen kuralları gözetilerek ve yemeğe çıkış saatleri planlanarak hizmet verilmeli, menüler salgın döneminde bağışıklık sistemini güçlendirecek şekilde düzenlenmelidir.
Kantinlerin, pandemi sürecinde açık alanlarda konumlandırılması tavsiye edilmektedir.
Kapalı alanlarda bulunan kantinlerde açılabilir camlar tam açık olmalıdır. Alışverişler temassız kart vb. yöntemler ile alışveriş yapılmalı, kantin personeli hijyen tedbirleri alarak hizmet vermelidir.
Çay ocaklarında sadece çay ocağı personeli bulunmalı, çay ocağı personeli dışında kimse çay ocağına girmemelidir. Tek kullanımlık ve kapaklı bardaklar kullanılmalıdır. Çöp kovaları sensörlü veya ayak ile açılabilir pedallı tip, şeker poşetleri tek kullanımlı ve çay karıştırıcıları ise tek kullanımlık ahşap veya plastikten olmalıdır.
Okullarda maske, eldiven, siperlik gibi kişisel koruyucu ekipman atıklarının yönetimi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 07.04.2020 tarih ve 2020/12 sayılı genelgesi gereklilikleri doğrultusunda ve aşağıdaki bilgiler doğrultusunda düzenleme yapılmalıdır.
Geçici atık deposu kapalı bir alan ise mutlaka en az 10 değişim/saat esas alınarak cebri olarak veya oluşturulacak bir menfezle doğal olarak havalandırılmalıdır.

Bu atıklar geçici atık deposunda en az 72 saat ağzı sıkıca kapalı şekilde bekletilmeli ve daha sonra belediyelerin çöp alma hizmetlerine evsel atık kapsamında teslim edilir. Eğer geçici atık deposunda 72 saat bekletilemiyorsa tıbbı atık statüsünde uzaklaştırılmalıdır.
Okullar ve kreşlerin mevcut mekanik tesisat projesi varsa bu projelerden faydalanarak, projesi yoksa mekanik tesisat röleve çalışması yapılarak gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
Okullarda alınması gereken tedbirleri aşağıda özetle söylemeye çalıştık. Ancak tam metni İklimlendirme teknik kurulu çalışmalarında bulabilirsiniz.
https://www.mtmd.org.tr/mtmd-iklimlendirme-teknik-kurulu-calismalari.asp
https://www.mtmd.org.tr/data/mtmd2017/upload_haberler/Okullar%20ve%20Kre%C5%9Flerde%20Pandemi%20Tedbirlerii.pdf
İKLİMLENDİRME TEKNİK KURULU
Çevre Dostu Yeşil Binalar derneği (ÇEDBİK)
Ege Soğutma Sanayici ve İş Adamları Derneği (ESSİAD)
Isıtma Soğutma Klima Araştırma ve Eğitim Vakfı (ISKAV)
İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği (İSKİD)
Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (KLİMUD)
TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO)
Mekanik Tesisat Müteahhitleri Derneği (MTMD)
Mühendis ve Mimar Kadınlar Derneği (MÜKAD)
Türkiye Tesis Yönetim Derneği (TRFMA)
Türk Tesisat Mühendisleri Derneği (TTMD)
Uluslararası Tesis Teknik Müdürleri Derneği (UTTMD) ile
Tıp Doktoru Uzman Hekimler:
Prof. Dr. Ali Osman Karababa, Prof. Dr. Ayşın Zeytinoğlu, Prof. Dr. Candan Çiçek, Prof. Dr. Dilek Yeşim Metin, Doç. Dr. Ebru Ortaç Ersoy, Prof. Dr. Feride Aksu Tanık ile İklimlendirme Teknik Kurulu ile çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
Bununla birlikte üyesi olduğumuz aşağıdaki oluşumların tüm pandemi ile ilgili çalışmalarını kullanıyoruz, geliştiriyoruz ve ülkemiz gerçeklerine adapte ediyoruz.
1. ASHRAE: American Society of Heating, Refrigerating, and Air Conditioning Engineers,
2. REHVA is the Voice of European HVAC Designers and Building Services Engineers

Gürkan ARI
Mekanik Tesisat Müteahhitleri Derneği
YK Genel Sekreteri