PANDEMİ SÜRECİNDE DİJİTAL SAĞLIK TEKNOLOJİLERİ

Fakat COVID-19 pandemisi bize genel olarak dijitalleşmenin önemini bir kez daha gösterdiği gibi sağlığın bu dijitalleşmeye ne kadar ihtiyaç duyduğunu, sahip olduğu kapasitesindeki otomasyon oranını artırmanın önemini ortaya koydu.



Dijital sağlık denildiğinde hepimizin aklına farklı anlamlar gelse de aslında günümüzde yapay zekanın artan kullanım oranı ve beklentileriyle en çok gözümüzde canlanan veriye dayalı sistemler ve mobil-pc-web yazılımları olmaktadır. Bu gibi yazılım tabanlı çözümleri sağlık sektörünün gerektiğinde yüksek kapasitede hizmet verme imkanına ulaşması için gerekli otomasyon için, aynı zamanda devletlerin giderek artan sağlık harcamalarını azaltabilmeleri için biçilmiş bir kaftan görevi görmektedir. Bu gibi yüklenilen yüksek beklentiler bu teknolojilerin bir anda yüksek bir farkındalığa ulaşmasını sağlasa da bu nokta geliştirme veya yayın sürecinde olan projelerin sayısı çok az miktardadır. Özellikle yapay zeka özelinde teknolojinin getirdiği yüksek analiz becerisi tıbbın en zor ve karmaşık alanlarında uygulanmaya çalışılmakta, bu çalışmalar o alanların karmaşıklığı altında birer birer başarısızlığa uğramaktadır. Bu nokta da irili ufaklı birçok proje sahibi de geliştirdikleri projeleri ticarileştirme ve sertifikalandırma sürecindeki bilinmezliklerden dolayı bilinmezin içerisinde savrulmaktadır. Bu noktada pandeminin dijital sağlığa getirdiği en önemli değişiklik devletlerin ve son kullanıcı olarak hastaların bu gibi teknolojilere duydukları ihtiyaç ve farkındalığın çok büyük bir oranda artmasıdır. Zaten hali hazırda önemini farkederek projeler geliştirmiş araştırmacılar ve girişimciler için karar verici ve kullanıcılar tarafındaki “demand”ın artması, hem de teknoloji dünyasındaki aktörlerin, yatırımcıların ilgisinin sağlığa kaymasının bu alandaki çalışmaların hem olgunlaşmasını hem de sayısını artıracağını düşünüyorum.



Peki pandemi sağlıkta hangi süreçlerde dijitalleşmeyi hızla artırdı biraz da bunları inceleyelim. Burada vereceğim örnekler tüm uygulamaları kapsamasa da önemli gördüğüm bazı noktaları sizinle kısa kısa paylaşmak istiyorum.
1) Birinci basamak vizitlerinin dijitalleşmesi
Salgın boyunca fiziksel temasın önlenmesi birincil kurallardan biri olması sebebiyle birinci basamak sağlık hizmetlerini desteklemek için kullanılan online doktor-hasta görüşme platformlarına talep arttı.
2) 3D Printing ile hızlı üretim
Salgın boyunca hastanelerde en fazla ihtiyaç duyulanlardan biri olan kişisel koruyucu ekipmanlar ve aksesuarlarının üretiminde özellikle ihtiyaca hızlı cevap verilmesi gereken ilk zamanlarda oldukça büyük rol oynadı.
3) Kronik hastaların online monitörizasyonu
Hastane enfeksiyonlarında en riskli olan kronik hastalık sahiplerinin en basit bir işlem için bile hastaneye gelmesi ve infeksiyon riskiyle karşı karşıya kalması uzun yıllardır bildiğimiz ama çok üzerine girmediğimiz bir durumdu. Pandemiyle birlikte öneminin artacağı, online monitörizasyona katkı sağlayacak, Türkiye’den de Spirohome gibi çok güzel bir örneğinin olduğu girişim ve ürünlerin sayısının artacağını düşünüyorum.
4) Filyasyon ve sağlık takip uygulamaları
Özellikle bluetooth, GPS ve wifi gibi sensörler yardımıyla teması kaydederek filyasyon çalışmalarında devletlere temas haritalaması sağlayan güzel uygulama örnekleri gördük.
5) COVID tanı-prognoz destek yazılımları
COVID tanısında PCR testiyle birlikte tanı kısmında büyük rol oynayan bilgisayarlı tomografi (BT) görüntülerinin işlenmesine yönelik bir çok yapay zeka destekli yazılım geliştirildi ve kullanıldı.
6) İyi ve sağlıklı yaşam
Tıp pratiğimiz de en az önem verdiğimiz ama aslında kişilerin sağlıklarında çok büyük rol oynayan sağlıklı yaşam alışkanlıkları, pandemiyle birlikte kişilerde artan sağlık bilinci ile önemini oldukça artırdı.
7) Mental sağlık
Özellikle uzun süreli ev karantinaları sonrası mental sağlık sorunlarının görülme sıklığı arttı. Bu soruna çözüm olarak pandemi öncesinde de bulunan kendi kendine bakımı sağlayan mobil uygulamaların kullanım oranları arttı.

Toparlayacak olursak dijital teknolojiler için pandemi, kendilerini göstermeleri ve yeteneklerini ortaya koymaları için önemli bir fırsat doğurdu. Örneklerini gördüğümüz bu uygulamaların gelecek dönemde daha da yaygın ve sık olarak kullanılacağını düşünmekteyiz.

Kurucusu olduğum Yesil Science girişimimiz ile birlikte de pandeminin başından itibaren hem hasta hem de sağlık profesyoneli tarafında kullanılan çeşitli yazılımlar geliştirdik. Özellikle ilk zamanlarında hastaların uzaktan koronavirüs riskini analiz edebileceği Corona Check isimli bir uygulama yayınladık. Ek olarak koronavirüsün virüs yapısını, bulaşını anlatan bir ek artırılmış gerçeklik (AR) uygulamasını da Corona Check ile birlikte kullanıma açtık. Salgın süresince geliştirdiğimiz, sağlık profesyonellerine COVID-19 tanı ve prognoz değerlendirmesinde destek olan AI desteğiyle BT, X-Ray, semptom ve klinik bilgileri işleyerek analizler veren Corona Clinician’ı geçtiğimiz günlerde yayınladık. Ayrıca uzun zamandır üzerinde çalıştığımız başka bir proje olan, üst solunum yolu şikayeti olan hastalarda şikayetleri ve boğaz fotoğrafları üzerinden analizler sağladığımız AI destekli mobil uygulama FluAI’ı da yakın zamanda yayınlayacak olduğumuzun haberini de sizle paylaşmak istiyorum.
Sağlıkta dijital teknolojilere ilgi duyan, bu alanda çalışmalar yapan herkesi birlikte hareket etmek ve bilgilerimizi paylaşabilmek için topluluğumuz Yesil Society’ye bekleriz.
Sağlıklı günlerde buluşmak dileğiyle…

DR. YUSUF YEŞİL

YESİL SCIENCE - KURUCU 

İ.Ü. İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ